Scenariusz godziny wychowawczej w klasie I gimnazjum

Opracowała: Bożena Dorota Drewnowska
Szkoła Podstawowa nr 26 w BiałymstokuTemat: Jak być asertywnym?

Lekcja skierowana do uczniów I klasy gimnazjum. 
Czas trwania 45 minut.
Cel ogólny:
- poznanie głównych zasad zachowania asertywnego
Cele szczegółowe:
Uczeń:
- wymienia podstawowe zasady zachowania asertywnego
- orientuje się w prawach człowieka
- wymienia typy zachowań międzyludzkich
- odróżnia zachowanie asertywne od agresywnego
- zachowuje się asertywnie

Metody pracy:
- pogadanka
- „ niedokończone zdania”
- odgrywanie scenek
Forma:
- praca z całą klasą
- praca w małych grupach
Środki dydaktyczne:
- arkusze szarego papieru
- plansze
- mazaki
- kartki ze scenkami

Przebieg lekcji:
Wstęp:
1. Nauczyciel rozkłada w rogach sali trzy arkusze szarego papieru z niedokończonymi zdaniami:
I –Mam prawo........
II – Ludzie w kontaktach z innymi zachowują się......
III – Być asertywnym to.........
Uczniowie po kolei podchodzą do poszczególnych arkuszy i dokańczają zdania.
Po zajęciu przez uczniów miejsc nauczyciel przypomina im prawa człowieka. Każdy z nas ma prawo do wyrażania swych uczuć, opinii i postaw. Powinniśmy je szanować. Każdy z nas jest inny i inaczej patrzy na otaczający świat. Nie wolno nam zatem zmuszać innych do zmiany poglądów, gdyż nam się nie podobają lub nie pokrywają się z naszymi. Prawa również nam przysługują, gdyż jesteśmy ludźmi, ale musimy na nie zapracować, zasłużyć. Tu jeden z uczniów przedstawia wypowiedzi uczniów napisane na pierwszym arkuszu papieru. Swoje prawa możemy wykorzystywać w codziennych kontaktach z innymi. (zał. 1)
W oparciu o zapisy na drugim arkuszu zastanawiamy się jakie są typy zachowań w kontaktach między ludźmi. Jeśli uczniowie ich nie wymienili można przytoczyć trzy podstawowe: agresywne, uległe i asertywne. ( zał. 2)

Rozwinięcie:

Uczniowie przypomnieli sobie jakie mają prawa i jakie są typy relacji między ludźmi w codziennym życiu.
Nauczyciel dzieli uczniów na 5 grup. Każda grupa dostaje kartkę z zapisaną scenką i dwoma odpowiedziami. Spośród odpowiedzi mają wybrać tę, która przedstawia zachowanie asertywne.
1. Opowiadasz koledze o czymś, co ci się ostatnio przydarzyło. Ktoś podchodzi do was i przerywa twoją wypowiedź. Jak reagujesz:
- przepraszam, ale chciałbym dokończyć swą opowieść;
- cicho bądź, nie przerywaj;

2. Twoja koleżanka ma wielki i skomplikowany problem. Przychodzi do ciebie po radę. Jak się zachowasz:
- skąd mam wiedzieć jak masz postąpić, nie jestem wróżką;
- przepraszam, ale uważam, że tę sprawę powinnaś rozstrzygnąć sama;

3. Kolega bardzo chce pożyczyć od ciebie film, ale nie oddal jeszcze tych, które pożyczył poprzednio. Jak postąpisz:
- dobra weź, ale pamiętaj, żebyś oddał;
- nie pożyczę ci dziś tego filmu, ponieważ nie oddałeś mi jeszcze poprzednio pożyczonych;
4. Młodszy brat prosi, abyś pomógł mu w odrabianiu lekcji. Co zrobisz:
- odczep się ! nie widzisz, że jestem zajęty!
- W tej chwili jestem zajęta, ale mogę pomóc ci za pół godziny;
5. Na przyjęciu ktoś częstuje cię alkoholem. Jak postąpisz:
- dziękuję, nie piję alkoholu;
- no ostatecznie mogę wypić jeden kieliszek;

Poszczególne grupy odgrywają scenki ze świadomym wykorzystaniem zachowań asertywnych.

Zakończenie:
Uczniowie omawiają obejrzane scenki i wyjaśniają dlaczego te a nie inne wypowiedzi zostały wybrane. Uczniowie zastanawiają się jak rozwinęłby się sytuacja w zależności od odpowiedzi wybranej przez bohaterów. Wyjaśniają jakie uczucia mogły towarzyszyć bohaterom.
Nauczyciel zwraca uwagę uczniów na ich wypowiedzi zapisane na trzecim arkuszu szarego papieru. Dopowiadają jeszcze inne dokończenia zdania. Nauczyciel uzupełnia wypowiedzi uczniów. ( zał. 3 )

Załącznik 1: Mam prawo do:
  - własnego zdanie,
  - płaczu przy ludziach,
  - bycia wysłuchanym i traktowanym poważnie,
  - głośnego wyrażania swoich uczuć,
  - bycia zmęczonym,
  - zwrócenia się z prośbą o pomoc,
  - popełniania błędów,
  - poświęcania czasu swoim zainteresowaniom,
  - samodzielnego wybierania sobie przyjaciół.
Załącznik 2: Typy zachowań między ludźmi:
- agresywne: człowiek agresywny respektuje jedynie własne prawa a lekceważy, nie szanuje praw innych, wymusza zachowaniem, tonem wypowiedzi i słowami ustępstwa na swoją korzyść. Inni przy takim człowieku czują się zagrożeni.
- uległe: człowiek ulęgły lekceważy siebie, swoje prawa a respektuje prawa innych. Traci poczucie własnej wartości, przez co inni go wykorzystują. Ton mowy jest cichy, niepewny.
- asertywne: człowiek asertywny respektuje prawa zarówno swoje jak i innych. Zachowanie asertywne to bezpośrednie i stanowcze wyrażanie wobec drugiej osoby swoich uczuć, opinii i postaw przy jednoczesnym szanowaniu jej praw do własnych uczuć, opinii, postaw. Ton głosu powinien być spokojny ale stanowczy.

Załącznik 3: Cechy zachowania asertywnego:
- szanujemy swoje prawa i innych ludzi,
- ton mowy – spokojny ale stanowczy,
- wyrażamy swoje prośby, uczucia i opinie w sposób otwarty i szczery,
- nie krytykujemy, nie obrażamy i nie lekceważymy rozmówcy,
- nie rządzimy innymi ludźmi.

Autor: Kamila Luiza Antoniuk
Zespół Szkół Technicznych i Ogólnokształcących z Oddziałami Integracyjnymi im. S. Staszica w Białymstoku 

TEMAT LEKCJI: „KIM JESTEM? - W POSZUKIWANIU TOŻSAMOŚCI.”

Zajęcia skierowane do uczniów klasy I szkoły ponadgimnazjalnej (oddział integracyjny).

Czas trwania zajęć: 45 minut
Cel główny: Umożliwienie uczniom podjęcia próby odpowiedzi na pytanie, kim są (dla siebie i w relacjach z innymi).
Cele szczegółowe:
Uczeń:
- wymienia swoje zalety i możliwości
- wyjaśnia, czym jest tożsamość; stosuje pojęcie w praktyce;
- uzasadnia, że każdy człowiek ma prawo do odrębności i indywidualizmu;
- wyjaśnia, na czym polega aktywne słuchanie;
- jest świadomy tego, jak ważna jest postawa tolerancji wobec odmienności;

Metody: drama, dyskusja, pogadanka.
Formy pracy: praca indywidualna, w grupach i całym zespole klasowym
Materiały i środki dydaktyczne: brystol, kolorowe kartki, karty z zestawem pytań, kartki z hasłami do scenek dramowych, „kapelusz zawodów”, kredki, flamastry.

Przebieg zajęć:
Wstęp:
1. Czynności organizacyjne
2. Wprowadzenie do tematu – burza mózgów – czym jest tożsamość, próba wspólnego stworzenia definicji – wnioski i definicja zapisana na tablicy.
3. Nauczyciel wywiesza na tablicy arkusz z zapisaną na nim definicją – wypowiedzi uczniów i próba porównania.

Rozwinięcie:

Ćwiczenie 1:
Chętni uczniowie odgrywają krótkie scenki (załącznik nr 1), w których prezentują różne role społeczne. Pozostali uczestnicy zajęć podejmują zainicjowaną przez prowadzącego dyskusję – jakie role są stale obecne w naszym życiu, czy można nie pełnić żadnych ról, z czym się wiąże „bycie” w roli. Prowadzący podsumowuje dyskusję – na tablicy zapisuje najważniejsze wnioski.

Ćwiczenie 2:
Nauczyciel dzieli klasę na zespoły (dobór jest przypadkowy – losowanie kartek), każdy zespół siada w wybranym przez siebie miejscu (wcześniej klasa została odpowiednio przygotowana do zajęć – zabrane ławki, pozostawione same krzesła ustawione w kręgach).
Uczniowie kolejno kończą zdanie „ja jako…” (stwarza to okazję do oceny własnego funkcjonowania w różnych rolach). Pozostali członkowie zespołu słuchają swoich wypowiedzi. Po wykonaniu ćwiczenia nauczyciel omawia je z uczniami (np. czy łatwo jest dobrać rolę).

Ćwiczenie 3:
Uczniowie indywidualnie oceniają 10 sytuacji, w których mogą się zachować w sposób optymistyczny lub pesymistyczny (załącznik numer 2) – mają do wyboru zielone (optymista) i czerwone (pesymista) kartki. Po wykonaniu zadania liczą, który kolor zdominował ich odpowiedzi. Nauczyciel informuje uczestników zajęć o tym, iż ich odpowiedzi ukazały, czy w trudnych sytuacjach przejawiają zachowania optymistyczne czy pesymistyczne (prowadzący podkreśla, iż nie był to test psychologiczny, ale zabawa). Uczniowie mają możliwość podjęcia dyskusji na temat tego, czy warto być w życiu optymistą i dlaczego. Wspólnie wykonują planszę, na której zapisują swoje pomysły. Podsumowanie Prowadzącego.

Ćwiczenie 4:
Wszyscy siadają w kręgu i kolejno losują kartki, na których są różne zawody (dekorator wnętrz, nauczyciel, malarz, fotograf, kierowca ciężarówki, itd…)(załącznik numer 3). Ich zadaniem jest odnalezienie zalet umożliwiających dobre wykonywanie wylosowanego zawodu. Zadanie ma na celu pomoc w wyeksponowaniu swoich zalet i nauczenie się mówienia o swoich dobrych stronach. Ćwiczenie zakończone jest swobodnymi wypowiedziami uczniów - co ich zaskoczyło, czego o sobie nie wiedzieli, czy podobało im się zaproponowane przez prowadzącego ćwiczenie.

Zakończenie:
Podsumowanie zajęć – próba odpowiedzi na pytanie „Kim jestem?” – czy postrzegam siebie tylko jako ucznia, czy również jako dorastającego człowieka, indywidualistę, przyjaciela, dziecko, brata lub siostrę, przyszłego…

Załącznik numer 1:
Scenki, które mają ukazać role:
- ucznia;
- syna/córki;
- kolegi/koleżanki;
- wnuczka/wnuczki;
- przyjaciela/przyjaciółki;
- klienta.
Mile widziana inwencja uczestników – propozycje mogą ulegać modyfikacjom.

Załącznik numer 2:
1. Zgubienie portfela.
2. Spóźnienie się na autobus.
3. Odwołanie zaplanowanej wycieczki.
4. Odwołane spotkanie.
5. Przymusowy wyjazd na rodzinny obiad.
6. Kłótnia z przyjacielem/przyjaciółka.
7. Ocena niedostateczna z klasówki.
8. Otrzymanie nietrafionego prezentu.
9. Deszczowy dzień.
10. Zepsuty komputer lub telewizor.

Załącznik numer 3:
Przykładowe zawody:
- dekorator wnętrz,
- nauczyciel,
- malarz,
- fotograf,
- kierowca ciężarówki,
- projektant,
- kierownik hurtowni ryb,
- mechanik samochodowy,
- sprzedawca opon,
- dubler,
- aktor,
- itd.

Prezentowany scenariusz jest częścią bloku tematycznego dotyczącego własnej tożsamości, poszukiwania odpowiedzi i siebie w trudnym świecie ludzkich interakcji.

Scenariusz zajęć terapeutycznych w grupie przedszkolnej

Opracowała: mgr Emilia Sorko
Zespół Szkół nr 15 przy UDSK w BIAŁYMSTOKU

GRUPA 6 - latki
Czas: 45 min

Temat: Niegrzeczny niedźwiadek – zabawy przeciw agresji.

CELE OGÓLNE:
• Kształtowanie umiejętności obrony swoich praw bez agresji,
• Rozwijanie umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach
• Budowanie poczucia własnej wartości, wyzwalanie pozytywnych uczuć.

CELE SZCZEGÓŁOWE:
• podaje wyjaśnienie terminu „agresja”, 
• uzasadni w jaki sposób należy się zachować jeśli ktoś stosuje przemoc,
• nawiązuje serdeczny kontakt z innymi dziećmi.

Metody:
• czynne: metoda zadań stawianych dziecku, 
• percepcyjne: obserwacja i pokazu,
• słowne: bajka terapeutyczna, rozmowa, objaśnienia.

Metody aktywizujące:
• metoda integracyjna

Formy: zespołowa, indywidualna

Materiały i środki dydaktyczne: małe karteczki, flamastry, arkusze papieru A 3, magnetofon, piłka, plastikowa butelka, bajka Cornelii Nitsch pt.: „Opowieść o Timie, który wszystkich wprawiał w przerażenie” .

Przebieg zajęć:

I Wstęp
1. Uśmiech radosny - zabawa integracyjna na podstawie Kinezjologii Radosnej

„Uśmiech radosny do Ciebie ślę,
Jeśli mnie widzisz uśmiechnij się”.

Dzieci stoją w kole, powtarzają rymowankę i podają między sobą piłkę. Gdy skończy się wierszyk, osoba u której zatrzyma się piłka rzuca ją do drugiej mówiąc np. Kasia do Ani. Następnie Ania trzyma piłkę, powtarza rymowankę razem z innymi dziećmi, a gdy wierszyk się skończy, rzuca ją dalej do wybranej osoby.

2. Krok po kroku – zabawa integracyjna

Uczestnicy stoją w kole, na środku leży kartka określająca środek koła. Nauczyciel zaprasza do środka osoby które np. mają niebieskie oczy, są dziś wesołe, mają dziś zły humor, mają młodszego brata itd. Jeśli opis pasuje do danego dziecka, wówczas robi ono jeden krok do środka koła, kto pierwszy stanie na kartce, ten wygrywa zabawę.

II Rozwinięcie
3. Dokończ zdanie – zabawa słowna
Na kolorowych kartkach, w ozdobnym pudełku, znajdują się niedokończone zdania np.:
• Gdy kolega mnie uderzy, wtedy czuję …
• Nie lubię, kiedy ktoś mnie bije, bo…
• Gdy ktoś mnie przezywa, wtedy mam ochotę …
• Lubię, gdy inni …
• Nie lubię gdy inni …
• Jest mi smutno gdy …
Zadanie polega na dokończeniu wylosowanych na kartkach zdań.

4. Symbole agresji
Dzieci siedzą przy stole. Przed każdym z nich leży duża kartka papieru i mazak. Każdy maluje jak przeżywa gniew, do czego można go porównać, potem rysunki omawiają chętne dzieci, a nauczyciel na końcu dopowiada o różnych sposobach przeżywania gniewu.


5. Niegrzeczny niedźwiadek – bajka terapeutyczna
Nauczyciel czyta bajkę Cornelii Nitsch pt.: „Opowieść o Timie, który wszystkich wprawiał w przerażenie” z książki „Bajki pomagają dzieciom. Opowieści, które uzdrawiają, pocieszają i dodają odwagi.” 
Nauczyciel rozmawia z dziećmi na temat agresji.
• Co to znaczy, że ktoś zachowuje się agresywnie?
• Czy spotkaliście się z przemocą ze strony kolegów?
• Jak się wtedy czuliście i co zrobiliście?
• Dlaczego ludzie używają przemocy? (boją się, chcą zwrócić na siebie uwagę, bo ktoś bije ich w domu …)

III Zakończenie
6. Dziwne kroki – zabawa ruchowa przy muzyce
Dzieci poruszają się po sali zgodnie do podanego polecenia przez nauczycielkę:
- chodzimy bardzo wesoło, 
- chodzimy tak, jakbyśmy byli bardzo smutni, 
- idziemy z ciężkim workiem na plecach, 
- idziemy przeskakując z kamienia na kamień, 
- idziemy tak, jak lubimy chodzić.
Na pauzę w muzyce dzieci podchodzą do osoby najbliżej stojącej i mówią jej komplement.

7. Na zakończenie nauczyciel podsumowuje zajęcia (o czym mówiliśmy, co należy z nich zapamiętać). Ewaluacja – dzieci wspinają się na palcach i podnoszą ręce wysoko do góry jeśli zajęcia się im podobały, jeśli się nie podobały – przykucają, kładą dłonie na podłodze. 

Opracowanie: Elżbieta Sternicka, Zespół Szkół nr 3 w Białymstoku 

Temat: Czy złość piękności szkodzi - jak walczyć ze złością?

Cel główny: eliminowanie destruktywnych sposobów wyrażania złości, uczenie się konstruktywnych

Cele szczegółowe: uczeń:
- podaje sposoby kontrolowania złości,
- wyjaśnia ,że ma prawo do złości, ale musi umieć ją kontrolować,
- dostrzega niewłaściwe zachowanie u siebie i innych,
- koryguje swoje niewłaściwe zachowanie,

Materiały: duży arkusz szarego papieru, karteczki samoprzylepne, mazaki, tablica szkolna kreda, , załącznik nr 1- „ Kroki pomagające w opanowaniu złości”.

Metoda: pogadanka, dyskusja, drama, burza mózgów.

Czas trwania: 45 min.
Kl. I gimnazjum

PRZEBIEG ZAJĘĆ

WSTĘP
1. Miniwykład nauczyciela
Każdy w swoim życiu złościł się nie raz. Emocje takie jak radość, smutek czy złość to nieodłączna część naszego życia i jakbyśmy się nie starali nie da się tego wyeliminować. Nawet najbardziej opanowanych i bezkonfliktowych ludzi da się wyprowadzić z równowagi. Faktem jest też, że niektórzy wpadają w złoć częściej niż inni. Łatwo ich wyprowadzić z równowagi i trudno uspokoić. Ale czy złość szkodzi?
Złość tak jak każda inna emocja w naszym życiu jest potrzebna. Póki żyjemy musimy odczuwać wszystkie emocje ponieważ one nas informują i ostrzegają. Jednak jak wszystko w życiu, także i tu są pewne granice.

ROZWINIĘCIE

I. Ćwiczenie 1- Gdzie mieszka złość?
1.Wyjaśnienie ćwiczenia przez nauczyciela.
Zastanówcie się proszę, w której części ciała odczuwacie złość. Co wtedy czujecie? Swoje odpowiedzi zapiszcie na samoprzylepnych karteczkach.
a. Każdy z uczniów zapisuje na samoprzylepnej karteczce objawy złości i część ciała w której najbardziej ją odczuwa.
b. Po zakończeniu ćwiczenia po kolei uczniowie przyklejają swoje kartki wewnątrz narysowanej na szarym papierze naturalnej wielkości figury ludzkiej, lokalizując je zgodnie z tym co napisali- (np. drżenie rąk- karteczka przyklejona w okolicy dłoni, zaczerwienienie twarzy, zaciskanie pieści itp.)
2. Omówienie- Analiza powstałej pracy.
Zwrócenie uwagi na największą ilość karteczek skupionych w obrębie danej części ciała- zauważenie pozostałych

II. Miniwykład . c.d
Skoro już wiemy gdzie kumuluje się złość, wsłuchując się w siebie możemy ją szybko zauważyć-, wyłapując w sygnały jakie daje nam nasze ciało, ponieważ te pierwsze to sygnały ostrzegawcze.
Ćwiczenie 2. Granie ról
Ćwiczenie polegające na przetrenowaniu właściwych społecznych zachowań.
1. Na początku przedstawiam uczniom kroki pomagające w opanowaniu złości. Odczytuję je.
a. Wstrzymaj się na chwilę i zastanów się, dlaczego chcesz wybuchnąć?.
b. Zastanów się, czego chcesz na dłuższą metę (jaki będzie rezultat długoterminowy?)
c. Pomyśl o innych sposobach radzenia sobie w tej sytuacji oprócz walki (możesz negocjować, bronić swoich praw, prosić o pomoc, uspokajać drugą osobę).
d. Wybierz najlepszy sposób poradzenia sobie w tej sytuacji i zastosuj go.
Uczniowie mają wypisane kroki postępowania na kartkach oraz na tablicy powieszonej na ścianie - chodzi tu o maksymalne ułatwienie przyswajania materiału.
2. Następnie uczniowie - aktorzy, kolejno ćwiczą wypisane na tablicy kroki postępowania ( od a do d), w odniesieniu do podanych przez nauczyciela sytuacjach powodujących potencjalne wybuchy złości.
Po prawidłowym wykonaniu zadania uczniowie otrzymują pochwały. Jeśli w drami zabraknie któregoś z kroków wspólnie z uczniami modeluję go.
(W dramie biorą udział chętni uczniowie, lub wyznaczeni przez nauczyciela)

Sytuacje:
1. Kolega wbrew twojej woli zabiera Ci coś co należy do Ciebie.
2. Idąc korytarzem zostajesz mocno popchnięty przez kogoś.
3. Ktoś niesłusznie oskarża Cię o zepsucie jego rzeczy
4.Nie zgadzasz się opinią koleżanki , której podoba się muzyka której Ty nie znosisz
5.Ktoś oddaje Ci zepsuty aparat , który od Ciebie pożyczył

III. Cwiczenie 3
„Gaszenie pożaru złości”( zasady kontrolowana złości) - burza mózgów

1. Miniwykład nauczyciela:
Wierzę, że każdy z was ma własny sposób na gaszenie pożaru złości. Chciałabym, abyśmy stworzyli sobie listę alternatyw na kontrolowanie jej wybuchów. Lista ta będzie stanowić dla nas podręczną „ściągę” ponieważ zawiśnie na ścinanie w naszej klasie i w każdej chwili, gdy poczujecie taką potrzebę będziecie mogli z niej korzystać. Dla zachęty na początku listy umieściłam swoje sposoby na wyciszenie. Oto one ( odczytuję wszystkie pozycje)
- głębokie oddychanie,
- liczenie od tyłu,
- wyobrażanie sobie jakiejś spokojnej sytuacji,
- wyobrażanie sobie odległych konsekwencji zachowań
- wyobrażanie sobie osoby która nas złości w śmiesznym stroju

Jakie są wasze propozycje?
Uwagi : Lista wykonana jest na dużym arkuszu szarego papieru. W trakcie burzy mózgów zadaję pytania pomocnicze. Tak by na liści pojawiły się :
- Pozytywny wysiłek fizyczny,
- techniki relaksacyjne.
- Wystudzenie, zdystansowanie się- tj. danie sobie czasu, aby silne emocje minęły, co pomoże uniknąć przemocy.

IV. ZAKOŃCZENIE
Postawienie uczniom pytania z tematu lekcji- Czy złość piękności szkodzi ? Jakie macie wnioski i refleksje (dyskusja nauczyciela i uczniów)