Marta Żamojda

Zbudować mosty, czyli o nowych kierunkach edukacji wyznaczonych przez postulaty międzyprzedmiotowej korelacji treści programowych

Ponieważ język angielski stał się środkiem międzynarodowej komunikacji, często określa się go jako lingua franca współczesnego świata. Skoro ludzie posługujący się nim jako językiem drugim (second language) lub docelowym (target language) najczęściej nie zostali wychowani w kulturze brytyjskiej czy amerykańskiej a w komunikacji posługują się z powodzeniem tym właśnie językiem, to można powiedzieć że język angielski stanowi "most" pomiędzy wszystkimi tymi, którzy porozumiewają się przy jego pomocy choć pochodzą z odmiennych kręgów kulturowych. Każdy, kto chce kroczyć po tym moście, zmuszony jest posiąść świadomość specyfiki nie tylko języka ale też kultury brytyjskiej oraz amerykańskiej. Świadomość tę (cultural awareness) tłumaczyć można też jako wrażliwość na odrębność, specyfikę kultury. Powstaje ona w wyniku transferu lokalnych doświadczeń na doświadczenia międzynarodowe w skali masowej. Wydaje się że transfer ten jest nieunikniony, jeżeli weźmiemy pod uwagę obecność we współczesnym świecie takich zjawisk jak globalizacja, masowy rozwój turystyki, rozszerzanie się Unii Europejskiej czy promocja wielokulturowych terenów takich jak np. Podlasie.
Wyżej wspomniane procesy implikują pojawienie się nowego wyzwania dla edukacji (wydaje się to szczególnie ważne dla perspektyw rozwoju szkół językowych). Tym nowym zadaniem edukacyjnym stało się nauczanie języka równoległe z kształtowaniem świadomości kulturowej (w odniesieniu do kultury rodzimej jak i do kultury języka docelowego). Oczywiście owa świadomość kulturowa (cultural awareness) powinna być rozumiana zarówno w kontekście lingwistycznym jak i społecznym. Świadomość kulturowa to przecież nie tylko "narzędzie" pomocnicze w procesie akwizycji języka ale również wiedza niezbędna do dyskusji, refleksji nad zagadnieniami takimi jak walka ze stereotypami, fanatyzmem, liberalizm, tolerancja, ksenofobia. W tym kontekście lekcja języka angielskiego może stanowić uzupełnienie lub kontynuację treści programowych z innych dziedzin takich jak np. literatura ojczysta, historia, geografia czy wiedza o kulturze. Powyższe podejście do nauczania zwane jest właśnie międzyprzedmiotową korelacją treści programowych (MKTP).

Proponuję Państwu realizację MKTP w porozumieniu z kolegami nauczającymi innych przedmiotów. Takie zajęcia korelowane będą stanowić interesującą odmianę dla uczniów polskich szkół średnich oraz w zupełnie innym świetle ukażą wiedzę jaką my, nauczyciele chcemy im przekazać Ze swojej praktyki zawodowej jako polonista uczący w szkole średniej wiem, ż np. porównywanie polskiej i angielskiej literatury pięknej stanowi nie tylko czynnik motywujący dla młodzieży ale również pozwala im poprzez pryzmat takiego komparatywistycznego podejścia lepiej zrozumieć własną kulturę czy też lepiej przygotować się do egzaminu dojrzałości tak z języka polskiego jak i angielskiego. 
Również jako lektor języka angielskiego w szkołach językowych polecam Państwu tę metodę Oczywiście w takiej sytuacji komunikacyjnej literatura polska staje się jedynie pretekstem do nauczania angielskiego za pomocą MKTP. Dlatego też zrozumiałe jest, iż teksty literatury angielskiej bądź amerykańskiej będą stanowiły w curriculum znakomitą większość. Proporcję tę jednak można odwrócić w przypadku wykorzystania MKTP na kursie języka polskiego dla obcokrajowców posługujących się językiem angielskim jako językiem ojczystym (mother tongue) bądź językiem drugim (second language).

Które teksty można ze sobą konfrontować? Proponuję na przykład następujące tematy:

Bóg, człowiek, kosmos, wieczność w metafizycznej poezji angielskiej i polskiej 

Ksenofobia i stereotypy - dyskusja w oparciu o lekturę utworu J. Iwaszkiewicza "Do przyjaciela wroga" i opowiadanie F. O'Connor "The Displaced Person" 

Motywy biblijne w wybranych utworach literatury polskiej oraz w powieści H. Melville'a pt. "Moby Dick" 

Kategoria obcości-rozważania w oparciu o nowelę M. Konopnickiej "Mendel Gdański" i opowiadanie Hanifa Kureishi pt. "My Son the Fanatic" 

Baśniowość w literaturze polskiej i angielskiej - analiza zagadnienia w oparciu o powieść S. Rushdie pt. "Harun and the Sea of Stories" i "Podróży Sindbada Żeglarza" 

W realizacji zajęć za pomocą MKTP przydatne będą też kognitywne strategie nauczania takie jak: porównywanie, kontrastowanie, odkrywanie, wyjaśnianie (przyczyn i skutków), akceptowanie, działanie kreatywne oraz rozwiązywanie problemów. Jeżeli jesteście Państwo zainteresowani tym zagadnieniem, to zachęcam do lektury prac autorstwa Antoinette Camillieri, gdzie metody te zostały wyczerpująco opisane. 
Pragnę zwrócić również Państwa uwagę na możliwość pracy na tekstach literackich za pomocą dawno już zarzuconej metody gramatyczno-tłumaczeniowej. Oczywiście mam na myśli wykorzystanie jej elementów jedynie na niektórych lekcjach kursu. Tłumaczenie bądź parafrazowanie oryginalnych tekstów literackich z języka rodzimego (mother tongue) na docelowy (target language) bądź vice versa pozwala wprowadzić słuchacza kursu w autentyczny kontekst kulturowy oraz jednocześnie kształci takie umiejętności jak kreatywne użycie języka, akceptacja odrębności, specyfiki zarówno języka jak i kultury obcej. Tutaj polecam szczególnie pracę w oparciu o poezję angielską w tłumaczeniu Stanisława Barańczaka. 
Korelację treści z zakresu literatury polskiej i anglojęzycznej można również urozmaicić korzystając z humanistycznego podejścia do nauczania języka (humanistic approach), które zakłada wykorzystywanie w procesie edukacyjnym dzieł sztuki takich jak malarstwo czy muzyka. Interpretacja tych dzieł może wzbogacić wiedzę lingwistyczną w nowe konteksty oraz ułatwić akwizycję języka uczniom, którzy posiadają wizualny bądź słuchowy model przyswajania wiedzy.
Moim zdaniem, MKTP oraz podejście humanistyczne do nauczania pozwala realizować lektorowi języka obcego dawno zapomniany i mało obecnie doceniany postulat edukacyjny, jakim są cele wychowawcze naszych zajęć. Przecież zestawianie, porównywanie czy kontrastowanie elementów kultury rodzimej z obcą daje szansę na znalezienie wspólnego mianownika w perspektywie świata jako globalnej wioski. Być może to właśnie świadomość podobieństw, wspólnych korzeni, rozumienie kultury jako dziedzictwa całej ludzkości stanie się drogą do zwalczania ekstremizmów takich jak fanatyzm religijny czy ksenofobia w jakiejkolwiek postaci. Być może również taki model nauczania wykształci nowe pokolenie prawdziwych obywateli świata. 
Na zakończenie chciałabym przytoczyć fragment wiersza Jarosława Iwaszkiewicza pt. "Do przyjaciela wroga" . Niech będzie on przyczynkiem do refleksji nad zadaniem współczesnego nauczyciela - nauczaniem kosmopolityzmu:


"Siedzimy dziś wspólnie przy stole
Dzielimy się chlebem i winem,
I wielkich imiona mówimy
Głosem ściszonym, wzruszonym. 
Schodzi pomiędzy nas pokój
Wielkiej i świętej wiary,
Jesteśmy ludźmi, przyjaciół mi,
Jesteśmy poetami."
Marzec 2024
P W Ś C Pt S N
26 27 28 29 1 2 3
4 5 6 7 8 9 10
11 12 13 14 15 16 17
18 19 20 21 22 23 24
25 26 27 28 29 30 31