Opracowanie: Urszula Uściłko, PG nr 16 w Białymstoku
SCENARIUSZ   LEKCJI   WYCHOWAWCZEJ Kl   II  PG
Temat:  Agresywnie, ulegle czy asertywnie?

Czas pracy: dwie godziny lekcyjne
CELE LEKCJI: Uczeń zapoznaje się z pojęciem zachowania asertywnego, agresywnego i uległego.
      Uczeń rozpoznaje zachowania asertywne.
Forma pracy:  indywidualna i zbiorowa
Pomoce: Załączniki 1,2,3
PRZEBIEG ZAJĘĆ:

I.   Czynności organizacyjne
II.  Przypomnienie wiadomości o asertywności
Agresja, uległość, asertywność - postarajmy się krótko wytłumaczyć, co rozumiemy przez te trzy pojęcia - burza mózgów.
Przykładowe podsumowanie dyskusji:
AGRESJA
Jesteś agresywny, kiedy mówisz: „Nie obchodzi mnie, co ty myślisz”, „Jesteś głupi myśląc inaczej niż ja”, „Twoje uczucia mnie nie interesują”.
Agresja polega na demonstrowaniu własnej wyższości, lekceważeniu innych, słuchaniu głównie siebie, na podejmowaniu decyzji bez oglądania się na innych. Postawa agresywna jest wroga, jej celem jest zranienie rozmówcy fizyczne lub psychiczne.
Dlaczego zachowujesz się agresywnie?
- Czujesz się silny i chcesz otrzymać to, o co walczysz.
- Chcesz wyładować złość, pokazać, że masz władzę, zwrócić na siebie uwagę?
Jakie są konsekwencje Twojej agresji?
- Nie będziesz lubiany ani szanowany.
- Grozi ci stały stres, ponieważ jako osobnik otoczony przez wrogów nie możesz czuć się bezpiecznie.
- Twoje życie będzie wypełnione konfliktami, atmosferą wrogości, a nawet przemocą.
ULEGŁOŚĆ
Jesteś uległy, kiedy mówisz: „Ważne jest, jak ty to widzisz, co ty myślisz i co czujesz, ja się tu nie liczę”.

Uległość to ignorowanie własnych potrzeb, lekceważenie własnych praw, udawanie zadowolenia z podporządkowania się innym. Wskutek uległości gromadzi się w nas żal, gorycz, pretensje do całego świata. Taka postawa często prowadzi do ostrych wybuchów niekonwencjonalnego gniewu.

Dlaczego zachowujemy się tak ulegle?
- Bo tak nas nauczono i jesteś dobrze wychowany.
- Bo nie lubisz awantur.
- Bo chcesz, żeby wszyscy Cię lubili.
- Bo uważasz, że w ten sposób zyskasz więcej. W rezultacie jednak odczuwasz złość, nie czujesz się zadowolony z siebie, czasem płaczesz lub przesadnie gwałtownie reagujesz.
ASERTYWNOŚĆ
Jesteś asertywny, kiedy mówisz: „Tak myślę i tak to czuję, ale interesuje mnie, jakie jest Twoje zdanie. Razem coś wymyślimy.
Asertywność, to respektowanie zarówno własnych jak i cudzych praw, postawa szacunku do siebie i innych. Asertywność to umiejętność wyrażania samego siebie w sposób właściwy, jasny, bezpośredni oraz przywiązywanie znaczenia do tego, co się czuje i myśli; to szacunek dla siebie. Asertywność wiąże się z przyjmowaniem odpowiedzialności za własne życie i dokonywane wybory. Nie obwinianie innych za to, co nam się zdarza, to odpowiedzialność za własne życie. Do tego potrzebna jest ogromna wiedza o sobie samym i chęć do pracy nad sobą.
Dlaczego zachowujesz się asertywnie?
Ponieważ czujesz się dobrze wyrażając swoje potrzeby i oczekiwania. Wierzysz w siebie i lubisz tak układać swoje życie, żeby skutecznie realizować różne cele, nie tracąc zarazem sympatii innych. W konsekwencji takiej postawy jesteś lubiany i szanowany przez większość Twojego otoczenia.

III. Rozpoznawanie zachowań asertywnych:
1.   Dzielimy klasę na grupy. Każda grupa otrzymuje załącznik nr 1. Uczniowie podkreślają odpowiedzi, które według nich można zaliczyć do zachowań asertywnych.
2.   Rozmowa na forum, dlaczego właśnie te, a nie inne odpowiedzi zostały wybrane.

IV. Czy jesteś asertywny?
Każdy uczeń otrzymuje załącznik nr 2. i odpowiada na zadane pytania TAK lub NIE.

V.    Wnioski
Jak być sobą?
Asertywność w zachowaniu to bycie tym, kim się jest naprawdę. Bycie asertywnym to dążenie do dostosowania się do istniejących okoliczności.
Być asertywnym to:
- Koncentrować się na celu wybranym przez siebie.
- Mieć wiedzę, która pozwoli wpływać na nasze zachowania- samoświadomość.
- Być wiernym sobie.
- Budować poczucie własnej wartości.
- Dbać o siebie.
- Wyrażać i przyjmować uczciwą krytykę.

VI.  Asertywnie – czyli jak mówić NIE – bez lęku i poczucia winy – odgrywanie  wybranych scenek. Załącznik 3.
Należy wybraną scenkę odegrać dwa razy: raz w taki sposób, jaki jest najczęściej spotykany w analogicznych sytuacjach, i drugi ze świadomym wykorzystaniem zachowań asertywnych.
Omówienie odegranych scenek wg schematu:
-  Jak rozwinęła się sytuacja w zależności od zachowania głównych bohaterów?
-  Jakie uczucia towarzyszyły bohaterom? Spostrzeżenia wynikające z analizy scenek
    uczniowie zapisują w tabeli Zał. nr 4

Poszczególne grupy prezentują swoje spostrzeżenia na forum klasy.

VII.  Jak asertywnie powiedzieć „nie”?
1. Zacząć odpowiedź od wyraźnego, stanowczego i głośnego „nie”
2. Nie tłumacz się i nie usprawiedliwiaj, podaj przyczynę mówienia „nie”, nie przepraszaj przesadnie.
3. Nie daj się łatwo przekonać do zmiany zdania: daj do zrozumienia, że sprawa jest ostatecznie rozstrzygnięta.
4. Pamiętaj, że odrzucasz prośbę, argument, a nie osobę, która ją do ciebie skierowała.
5. Jeżeli udzielenie odpowiedzi wymaga czasu, odpowiedz: przemyślę to, dam ci znać później, itp.
6. Bierz odpowiedzialność za mówienie „nie”, nie miej komuś za złe, że cię o coś poprosił.

VIII Jak asertywnie mówić tak?
1. Mówić „tak” wyraźnie i stanowczo.
2. Ocenić dobrze sytuację, by inni nie myśleli, że jest to zbyt śmiałe z twojej strony.
3. Wyrażać zgodę tylko na to, co jest dla ciebie jasne, na co masz ochotę, do czego jesteś w pełni przekonany.

IX. Podsumowanie - może to być odczytanie praw człowieka związanych z asertywnością
Prawa człowieka wiążące się, z asertywnością to:
- prawo do wyrażania swojego zdania,
- prawo do wyrażania uczuć,
- prawo do kulturalnego traktowania,
- prawo do sprawiedliwego traktowania,
- prawo do popełniania błędów,
- prawo do proszenia o to, czego chcemy,
- prawo do mówienia nie wiem,
- prawo do mówienia nie rozumiem,
- prawo do radości,
- prawo do pozytywnego myślenia o sobie,
- prawo do sympatii i szacunku innych,
- prawo do protestowania, mówienia „nie”, „nie zgadzam się z tym’,
- prawo do podejmowania decyzji i ponoszenia skutków,
- prawo do odnoszenia sukcesów- prawo do swojej prywatności,
- prawo do zmiany zdania- prawo do decydowania, czy chcemy się angażować w problemy innych ludzi,
- prawo do dokonywania wyborów,
- prawo do dysponowania swoim ciałem, czasem i własnością,
- prawo do wyrażania opinii i przekonań,
- prawo do marzeń, pragnień i potrzeb,
- prawo do niezależności i nieingerencji innych.

Załącznik nr 1.
Polecenie: Podkreśl odpowiedź asertywną:
1.    Ktoś Ci przerywa, gdy mówisz.
a).   Przepraszam, ale chciałabym skończyć swoją wypowiedź.
b).   Cicho bądź!
2. Kolega ma problem i prosi Cię o radę:
a). Skąd, mam wiedzieć, co robić. Nie jestem jasnowidzem.
b). Przepraszam, ale uważam, że tę sprawę powinieneś rozstrzygnąć sam.
3. Kolega bardzo chce pożyczyć książkę, a nie oddał Ci już dwóch:
a). Przepraszam, ale nie mogę pożyczyć Tobie książek, ponieważ nie oddałeś mi książek, które pożyczyłeś wcześniej.
b). Dobrze. Pożyczę Tobie książki.
4. Siostra prosi, żebyś pomógł jej w odrabianiu lekcji:
a). Odczep się! Nie widzisz, że jestem zajęty!
b). W tej chwili jestem zajęty, ale mogę ci pomóc za pół godziny
5. Jeden z kolegów oskarża Cię, że nie chciało Ci się grać i dlatego drużyna przegrała mecz:
a). Rzeczywiście, to wszystko przeze mnie.
b). Sądzę, że jesteś niesprawiedliwy. Grałem najlepiej, jak umiałem.
6. Nauczyciel uważa, że wiesz, kto wybił szybę i każe Ci wskazać winowajcę:
a). Czuję się niezbyt dobrze w tej sytuacji, ponieważ nie wiem, jak się zachować.
b). Ja nic nie widziałem.

Załącznik nr 2. 
Polecenie:  Jeśli chcesz sprawdzić, czy jesteś osobą asertywną, zastanów się nad tymi stwierdzeniami i odpowiedz  TAK lub NIE. 

Jeśli uzyskałeś więcej niż dziesięć odpowiedzi TAK, masz pewne kłopoty z asertywnością.


Załącznik nr 3.
Polecenie: Odegraj wybraną scenkę dwa razy: raz w taki sposób, jaki jest najczęściej spotykany w analogicznych sytuacjach, i drugi ze świadomym wykorzystaniem zachowań asertywnych. Podczas omawiania scenki zwróć uwagę jak rozwinęła się sytuacja w zależności od zachowania głównych bohaterów, jakie uczucia im towarzyszyły?
Scenka 1. Dziewczyna wchodzi do szatni, gdzie dwie jej koleżanki palą papierosy. Namawiają ją, żeby też zapaliła.
Scenka 2. Kilka osób wraca z kina. Rozmawiają o filmie. Podobał się wszystkim z wyjątkiem jednej osoby. Ona usiłuje bronić swojego zdania.
Scenka 3. Kolega często pożycza drobne sumy pieniędzy i prawie nigdy ich nie oddaje. Teraz znowu przyszedł do ciebie i prosi o pożyczkę.
Scenka 4. Mama jest bardzo zdenerwowana. Miałaś pozmywać naczynia i jeszcze tego nie zrobiłaś, bo chciałaś pomóc koleżance w lekcjach. Zanosi się na awanturę.
Scenka 5.Klasa chce iść na wagary. Dwie osoby uważają, że to pogorszy i tak już złą sytuację klasy w oczach nauczyciela.
Scenka 6. Mama kupiła ci bluzkę, która ci się nie podoba. Ma pretensję, że wydała tyle pieniędzy, a ty nie chcesz w niej chodzić.

Załącznik nr 4.